กาพย์ฉบัง ๑๖

       ฉันทลักษณ์
      

     ลักษณะคำประพันธ์
       ๑.บท บทหนึ่งมี ๓ วรรค คือ
          -วรรคแรก (วรรคสดับ) มี ๖ คำ
          -วรรคที่สอง (วรรครับ) มี ๔ คำ
          -วรรคที่ ๓ (วรรคส่ง) มี ๖ คำ
          รวมทั้งหมด ๑๖ คำ จึงเรียกฉบัง ๑๖
 

       ๒.สัมผัส
          ๒.๑. สัมผัสนอก หรือสัมผัสระหว่างวรรค เป็นสัมผัสบังคับ คือ คำสุดท้ายของวรรคแรก(วรรคสดับ) สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคสอง (วรรครับ)
          ๒.๒. สัมผัสระหว่างบท คือ คำสุดท้ายของวรรคสาม (วรรคส่ง) สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคหนึ่ง (วรรคสดับ) ของบทต่อไป               

      ๓.การอ่านกาพย์ฉบัง ๑๖
         การอ่านกาพย์ฉบังจะเว้นจังหวะการอ่านทุก ๆ ๒ คำ ดังนี้
               O O / O O / O O        O O / O O
           O O /  O O / O O
 

      ตัวอย่างกาพย์ฉบับ ๑๖
           สัตว์จำพวกหนึ่งสมญา         พหุบาทา
      มีเท้าอเนกนับหลาย
           เท้าเกินกว่าสี่โดยหมาย        สองพวกภิปราย
      สัตว์น้ำสัตว์บกบอกตรง
                                                สัตวาภิธาน (สุนทรภู่)

ข้อสังเกต : คำสุดท้ายของบทห้ามใช้คำตายหรือคำที่มีรูปวรรณยุกต์ และนิยมใช้เสียงวรรณยุกต์สามัญหรือจัตวา